คอลัมน์ How to Win
วิถีซามูไร วิถีนักสู้
ศาสตราจารย์ ดร. อุทิส ศิริวรรณ
ประธานบริหารโครงการปริญญาเอก
DBA Program, Asia Pacific
University of Atlanta, Georgia, USA
www.uofa.edu
3 ธันวาคม 2557
“Failure is not an option : ความล้มเหลว มิใช่ทางเลือก”
ปรัชญาวิถีซามูไร
ตลอดการท่องเที่ยวทั่วญี่ปุ่น ผมได้ศึกษา วิจัย บ่อเกิดประเพณี ลัทธิ ความคิด ความเชื่อของชาวญี่ปุ่นเปรียบเทียบกับไทยไปด้วย
ซึ่งการค้นคว้าหาความรู้สมัยใหม่ ผมใช้ห้องสมุดเคลื่อนที่คือ Google
ฝากเป็นแง่คิด ไม่ว่าท่านจะเป็น ดร., ผศ., รศ., ศ., พลเอก, ผวจ., นอภ. กรรมการผู้จัดการ, ประธานบริษัท, นายก…, ท่านต้อง “เปิดใจ” ค้นคว้าข้อมูลใหม่ๆ ทันสมัยจาก Google ต้องไฮเทค อย่าโลเทค!
จากการวิจัยเชิงลึกได้ข้อสรุปว่าคนญี่ปุ่นเชื่อเรื่อง “เทพ” ซึ่งถือกำเนิดมาจากลัทธิ “ชินโต”
ชิน แปลว่า “เทพเจ้า” ส่วน “โต” แปลว่า “วิถี” สรุป “ชินโต” แปลว่า “วิถีแห่งเทพเจ้า”
เมื่อความคิดและความเชื่อเรื่อง “เทพ” ผสมผสานกับ “พุทธ” มหายาน และ “ขงจื้อ”
คนญี่ปุ่นทุกๆ 1 ร่าง ก็จะมี 3 ความคิด 3 ความเชื่อซ่อนอยู่ “ชินโต+พุทธ+ขงจื้อ”
เมื่อคนญี่ปุ่นคิดและเชื่อ “เทพเจ้า” อย่างแน่วแน่แล้ว ก็ปฏิบัติตาม “วิถีเทพ” เช่น ต้อง “สะอาด”
คนญี่ปุ่นส่วนใหญ่สะอาดจริงๆ ทั้งอาบน้ำ สระผม ตัดเล็บ ไปมาทั่วญี่ปุ่น ไม่มีกลิ่นตัว กลิ่นเต่ารุนแรงเหมือนไปเมืองแขก
คนญี่ปุ่นส่วนมากเชื่อกันว่าเทพมีหลายองค์ มีทั้งเทพแห่งสวรรค์ เทพแห่งพื้นพิภพ รวมไปถึงการนับถือวิญญาณที่สิงสถิตอยู่ตามภูเขา ต้นไม้ ลำธาร แม่น้ำ ทะเล สัตว์ และมนุษย์ เพราะฉะนั้นเทพก็คือ วิญญาณที่มีพลังอำนาจสามารถดลบันดาลให้สิ่งต่าง ๆ เกิดขึ้นหรือเป็นไปตามปรารถนา
ชีวิตของคนญี่ปุ่นจึงผูกพันกับการทำให้เกิดเทพนิยายที่เล่าขานสืบต่อกันมาจนทุกวันนี้
ตลอดทุกเมืองที่ท่องไป ตั้งแต่ซัปโปโร เอโอมิ โตเกียว นารา เกียวโต จนถึงฟูกูโอกะจึงมีวัดและศาลเจ้าเป็นอันมาก
ที่ผมสนใจคือ “วิธีคิด” “วิธีปฏิบัติ” ที่นำไปสู่ “ชัยชนะ” แบบญี่ปุ่น
ช่วงสงครามโลก ได้มีการผสมผสานแนวคิด พุทธ-ขงจื้อ-ชินโต จนเกิดแนวคิด “บูชิโด” ซึ่งแปลตรงตัวว่า “วิถีนักสู้” หรือแปลให้ไพเราะว่า “มรรควิธีที่จะนำไปสู่ความเป็นซามูไร”
วิถีนักสู้แบบญี่ปุ่น มีหลักอภิปรัชญาสรุปได้สั้นๆ คำเดียวคือ “พลาดไม่ได้”
ประการแรก นักสู้ทุกคนต้องมีหน่วยงานสังกัดในระบบศักดินา และจะต้องมีความซื่อสัตย์ จงรักภักดีต่อเจ้านายอย่างมั่นคง ซึ่งคุณธรรมข้อนี้เป็นผลมาจากอิทธิพลทางความคิดของลัทธิขงจื๊อที่เน้นในความกตัญญูกตเวทิตาต่อผู้มีพระคุณ
ประการที่ 2 นักสู้ทุกคนจะต้องเป็นผู้มีความกล้าหาญไม่เกรงกลัวความตาย และสามารถเผชิญกับความตายได้ทุกเมื่อ คุณธรรมข้อนี้เกิดจากพุทธศาสนาที่เชื่อในกฎไตรลักษณ์ที่สะท้อนว่าทุกสรรพสิ่ง ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นสุญญตาความว่างเปล่า คนเราเกิดมาแล้วไม่มีอะไรให้ยึดติด ต้องกล้าหาญที่จะตาย!
ประการที่ 3 นักสู้ทุกคนจะต้องเป็นผู้มีเกียรติมีศักดิ์ศรี ยอมตายเพื่อรักษาเกียรติดีกว่าที่จะอยู่อย่างไร้เกียรติ เกียรติและศักดิ์ศรีของนักสู้คือ พูดจริง-ทำจริง คำไหน คำนั้น คำพูดเชื่อถือได้ยิ่งกว่าเอกสาร
ประการที่ 4 นักสู้ทุกคนจะต้องมีความสุภาพอ่อนน้อมถ่อมตนต่อเจ้านาย ซึ่งคำสอนในข้อนี้แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลทางความคิดของลัทธิขงจื๊อในเรื่องของระเบียบวินัย และความจงรักภักดี
ประการที่ 5 นักสู้ทุกคนจะต้องมีความเที่ยงธรรม และพร้อมที่จะช่วยเหลือผู้ตกทุกข์ได้ยาก คำสอนนี้น่าจะได้รับอิทธิพลมาจากลัทธิขงจื๊อที่สอนให้นักรบผู้กล้าทั้งหลายเป็นผู้มีเมตตาจิต และรักความยุติธรรม ไม่นิ่งดูดายเมื่อเห็นคนตกทุกข์ได้ยาก ต้องรีบช่วยเหลือทันที ทันใด ทันใจ
วิถีต่อสู้ 5 ประการของซามูไร น่านำมาประพฤติปฏิบัติในทุกวงการ ในสังคมไทยเวลานี้ครับ!